اسلام سیاسی انقلاب اسلامی و جهان عاری از خشونت

امام خمینی(ره) با تأکید بر اصل «پیوستگی دین و سیاست»، توانست انقلابی را در ایران رهبری نماید و به‌ثمر رساند که نه تنها بساط استبداد و ستم رژیم شاهنشاهی را درهم‌پیچید، بلکه برای خود، نمادی از مقاومت هویتی و فرهنگی نیز برجای‌ گذاشت. از آنجا که مهم‌ترین ویژگی اسلام موردنظر بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران «سیاسی بودن» آن است، بنابراین اسلام مطلوب انقلاب اسلامی که در عمل به‌کارگرفته شده و به حاکمیت دست یافته است، «اسلام سیاسی» است. با وجود این، رویکرد سیاسی به اسلام منحصر به انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران نیست. در دهه‌های اخیر ما شاهد انواع متفاوتی از اسلام سیاسی هستیم: «اسـلام سیاسـی لیبـرال ترکیـه»، «اسـلام سیاسـی محافظه کار عربستان سعودی» (وهابی)، «اسلام سیاسی بنیادگرای پاکستان و افغانستان» (طالبانی)، «اسلام سیاسـی اقتصادی مالزی» و «اسلام سیاسی وحشت آفرین داعش». به رغم صفت مشترک «سیاسی» در تمام انواع اسلام برشمرده، سیره‌ی نظری و عملی اسلام سیاسی انقلاب اسلامی در مقایسه با انواع دیگر اسلام سیاسی، کاملاً متفاوت است. از میان انواع تفاوت‌ها، مقوله‌ی «خشونت» از برجستگی و اهمیّت بیشتری برخوردار است. در حالی که در اسلام سیاسی سلفی - وهابی، طالبانی و‌ بویژه داعشی، انواع خشونت پنهان و آشکار و حتی «وحشت» دیده می‌شود، اسلام سیاسی انقلاب اسلامی مبتنی بر مؤلفه‌ها و شاخصه‌هایی است که دامنش را از خشونت پاک نگه می‌دارد.  با توجه به ملاحظات بالا، مدّعای اصلی این مقاله آن است که «اسلام سیاسی انقلاب اسلامی به سبب بهره‌مندی از عناصر و مؤلفه‌های فرهنگی و کلامی چون منطق‌گرایی و عقلانیت و خردورزی، «کرامت‌پروری و شرافت‌دوستی» و «تساهل و تسامح» نه‌تنها خشونت نامعقول و روش‌های غیرانسانی خشن را برنمی‌تابد و آن را نفی می‌کند، بلکه حتی برای دستیابی به جهان عاری از خشونت نیز می‌کوشد.» برای ارزیابی این مدّعا، تلاش شده است با استفاده از روش کتابخانه‌ای و بهره گیری از منابع معتبر، داده‌های مناسب جمع‌آوری و سپس توصیف و تحلیل شوند. از این رو، پژوهش حاضر از نوع «توصیفی- تحلیلی» با رویکرد اسنادی و مقایسه‌ای است. روش کار نیز بدین ترتیب خواهد بود که پس از بیان مقدمه و تعریف خشونت و انواع آن، دیدگاه‌های نظری مربوط به ریشه‌های خشونت بررسی شده، عوامل بازدارنده‌ی آن در اسلام سیاسی انقلاب اسلامی مشخص و ارزیابی می گردد و در انتها نیز نقش اسلام مذکور در زمینه و بسترسازی جهان عاری از خشونت تشریح می‌شود.